Καταιγισμός ερωτημάτων

"Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις..."

Στο ποίημα "Όσο μπορείς", ο Καβάφης μας λέει τι πρέπει να μην κάνουμε για να μην εξευτελίσουμε την ζωή μας και την καταστήσουμε μια ξένη, φορτική για τον ίδιο μας τον εαυτό. Ένα βάρος άχαρο, ένα πρόβλημα μόνιμο.

Χρήσιμες οι παραινέσεις του, ωραίο το ποίημα όπως όλα του Καβάφη, αλλά όλη η ουσία βρίσκεται στον πρώτο στίχο.

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις

Καταιγισμός ερωτημάτων ακολουθεί.

Γιατί να μη μπορεί κανείς να κάνει την ζωή του όπως την θέλει; Ποιός τον εμποδίζει; Ποιά ζωή θέλουμε; Υπάρχει κανείς που κάνει τελικά τη ζωή του όπως ακριβώς την θέλει; Και αν ναι, ποιός την πληρώνει; Εξαρτάται από εμάς το αν θα κάνουμε την ζωή μας όπως την θέλουμε; Απ’την παιδική μας ηλικία; Απ’τους γονείς μας; Απ’τον σωματότυπό μας; Απ’τις ορμόνες μας; Από την χώρα μας;

Πόσο σημαντικό είναι να κάνουμε την ζωή μας όπως την θέλουμε; Σε ποιόν θα λογοδοτήσουμε για το αν την κάναμε ή δεν την κάναμε όπως την θέλαμε;

Ποιά ζωή είχαμε ονειρευτεί στα δέκα, στα είκοσι, στα τριάντα, στα σαράντα, στα πενήντα, στα εξήντα ή στα εβδομήντα; Η ζωή που ονειρεύτηκα περιλαμβάνει κι έναν ονειρεμένο θάνατο; Πώς ονειρεύτηκα τη ζωή μου; Με δεσμεύσεις ή με πλήρη ελευθερία; Με δόξα ή χωρίς καμμιά φιλοδοξία; Την καθοδήγησα εγώ την ζωή μου προς κάποια κατεύθυνση ή με καθοδήγησε αυτή; Την άφησα απολύτως στα χέρια του Θεού ή σύμφωνα με το «συν Αθηνά και χείρα κίνει», έκανα τις επιλογές μου, έβαλα το χεράκι μου; Προσπάθησα να καταπνίξω τα παιδικά μου ένστικτα ή τα υπηρέτησα πιστά; Έκανα υποχωρήσεις που μου κόστισαν, που τις πλήρωσα ακριβά –ηθικές και υλικές; Για να μην βλάψω άλλους, έβλαψα τον εαυτό μου; Για να μην βλάψω τον εαυτό μου, έβλαψα άλλους; Έζησα για τους γύρω μου, για το «τι θα πει ο κόσμος;»

Αν έκανα τη ζωή μου όπως την ήθελα, νοιώθω ικανοποιημένος; Όλα πήγαν καλά; Έκανα λοιπόν καλές επιλογές; Αρεστές στον Θεό; Υπήρξα δημιουργικός, παραγωγικός, καλός γονιός, τίμιος άνθρωπος; Πάντα; Ήταν αυτό το ζητούμενο;

Τι χρειάστηκε να μάθω σ’αυτή την ζωή; Την υπομονή, την εγκαρτέρηση, την προσευχή, την αδράνεια μήπως; Ή την δράση, την εργατικότητα, το να παίρνω πρωτοβουλίες; Πήγα ποτέ κόντρα στη φύση μου και γιατί; Μου βγήκε σε καλό; Τι πράγμα με καθόρισε; Πόσο σπουδαίο ήταν; Σπουδαίο για ποιόν; Για μένα; Για την ανθρωπότητα; Για τον Θεό;

Κάποιος μου είπε κάποτε ότι «τελικά ο άνθρωπος κάνει πάντα στη ζωή του αυτό που θέλει», εννοώντας ότι ακολουθεί σ’όλες του τις πράξεις και επιλογές αυτό που τον προστάζει η φύση του. Μια χαρούμενη φύση θ’ακολουθήσει πιο ξένοιαστη πορεία, δεν θα τα παίρνει όλα κατάκαρδα, δεν θα τα πολυσκέφτεται, μια θλιμμένη φύση το αντίθετο.

Έχω κι εγώ ένα «τσιτάτο»: «Ερχόμαστε στον κόσμο μ’ένα πακέτο που είναι ο χαρακτήρας μας» -κάτι που νομίζω έχει πει με παρόμοιο τρόπο και σαφώς καλύτερο ο Ηράκλειτος. Για τους θλιμμένους κι απαισιόδοξους που δεν τους αρέσει η φύση τους και δεν τους αρέσει τίποτα, (το πακέτο δηλαδή με το οποίο ήρθαν στον κόσμο), θα είναι επιθυμητή η θεϊκή παρέμβαση ώστε ν’αλλάξει η φύση τους και να γίνει χαρούμενη η πορεία τους. Είναι σωστό να ζητάμε από τον Θεό ν’αλλάξει τη φύση μας; Και ο χαρούμενος θα είχε λόγο να ζητήσει κάτι τέτοιο;

Ο στίχος του Καβάφη παραπέμπει και στην παραβολή των ταλάντων, για την αξιοποίηση των όσων μας δόθηκαν και την καλλιέργεια ή την αναζήτηση άλλων που δεν μας δόθηκαν;

Οι γονείς, όσοι έχουν ν’ασχοληθούν με το καθημερινό σχολικό πρόγραμμα των παιδιών τους, όσοι έχουν να κερδίσουν τα προς το ζην για την καθημερινή επιβίωση των παιδιών τους, μπορούν να έχουν τέτοιες ανησυχίες;

Τέλος, υπάρχει και μια ρήση, νομίζω του Νίτσε, που κι αυτή γεννάει σχετικά ερωτήματα: «Μία ψυχή που δεν σηκώνει βάρη, δεν την θέλω».
Λ.Σ.Μάϊος 2012 (το κείμενο δημοσιεύεται για πρώτη φορά εδώ).